Productdossier: vitamine B3 (niacine)

In deze blog gaat het over vitamine B3 met de naam nicotinezuur of niacine. Niacine of nicotinezuur heeft niets te maken met nicotine, hoewel de naamgeving dat wel suggereert. In het vervolg van deze blog schrijf ik meestal gewoon over niacine als vitamine B3. Het is één van de wateroplosbare vitamines uit de B-familie. En ik schreef al eerder; ze vonden eerst B1 en toen kwamen ze erachter dat er veel meer waren. Zo komen we aan B2, B3 tot en met B12.

Wat me iedere keer weer treft als ik een blog schrijf, is dat we het hier hebben over essentiële stoffen. Als ik het heel scherp opschrijf: zonder die kun je niet leven. Maar waarom letten we er dan zo weinig op? Je zou toch zeggen, dat als iets essentieel is voor het goed functioneren van bijvoorbeeld een auto, je er wel aandacht aan zal besteden. Wie gaat er weg met een lege accu of een lekke band? Of met te weinig motorolie? Wat springen we dan toch vaak laks om met onze gezondheid. We zeggen dat gezondheid het belangrijkste op aarde is, maar velen maken zich er totaal niet druk om. ‘We zien wel als het fout gaat en dan ga ik naar de dokter’, denkt menigeen. Die zal dan wel een medicijn hebben. En vervolgens gaan we gewoon verder zoals we altijd deden. Beetje vreemd eigenlijk. Ik zou toch graag willen weten of ik alle essentiële stofjes wel voldoende binnenkrijg.

Wat me ook iedere keer weer treft, is hoe vernuftig ons lichaam is om ‘work-arounds’ te maken. Met andere woorden: lukt het niet via route 1, dan gebruikt het lichaam route 2. Dat zie je ook in deze blog terug. Krijg je niet voldoende B3 binnen (of je verbruikt te veel door alcoholgebruik), dan gebruikt je lichaam tryptofaan. En vervolgens kun je niet meer slapen of krijg je psychische problemen. Alles lijkt wel met alles samen te hangen.

Hoe dan ook, ik neem je weer graag mee in de ontdekkingsreis naar de zoveelste B-vitamine, in dit geval met de naam nicotinezuur, die ze vanwege de link naar nicotine, maar hebben omgedoopt in niacine. De blog is weer gestructureerd in de volgende paragrafen.

1. De ontdekking van vitamine B3;
2. Bronnen van vitamine B3;
3. Functies van vitamine B3;
4. Oorzaken van een tekort aan vitamine B3;
5. Symptomen van een tekort aan vitamine B3;
6. Suppletie en doseringen.

1. De ontdekking van vitamine B3

De ontdekking van vitamine B3 loopt zo’n beetje parallel met de manier waarop andere vitamines werden ontdekt. Meestal vond men (soms bij toeval) door experimenten met voeding dat er een relatie was tussen ziekte of gezondheid enerzijds en een voedingsstof anderzijds. In het geval van niacine was het Dr. Joseph Goldberger (1874-1929) die de relatie legde tussen voeding en vitamine B3. Joseph werd geboren in het plaatsje Giraltovce, dat tegenwoordig in Slowakije ligt. In 1881 emigreerde hij met zijn ouders naar New York. Op 16-jarige leeftijd ging hij medicijnen studeren aan het Bellevue Hospital College in Manhattan. Na eerst een korte tijd huisarts geweest te zijn, deed hij mee aan het toelatingsexamen voor de Marine Hospital Service, het ziekenhuis voor marinepersoneel. Dit ziekenhuis werd opgericht om zieke koopvaardijzeelieden te verzorgen en zo kwam de van origine Joodse Goldberger in aanraking met ziekten als tyfus, tropische infectieziekten en pellagra. Juist deze laatste ziekte bracht hem op het spoor van niacine. Hij constateerde namelijk dat arme mensen uit het zuidelijke Amerika meer aan deze ziekte leden, dan de rijkere mensen uit het noorden van Amerika. Voeding bleek de sleutel te zijn, want arme mensen aten voornamelijk maisbrood en melasse.

Goldberger voerde vervolgens experimenten uit met vrijwilligers in een gevangenis en leverde daardoor overtuigend bewijs dat slechte voeding de oorzaak was van pellagra. Maar wat nu het nutriënt was dat het verschil maakte, daar is hij in zijn leven niet meer achter gekomen. Hij overleed namelijk in 1929 aan nierkanker, voordat zijn vragen beantwoord konden worden. Als je zijn levensloop nagaat, dan zie je het lot wat veel onafhankelijke denkers overkomt. Hij werd niet geloofd, geminacht en verdacht gemaakt.[1]

In 1937 pakte onderzoeker Conrad Elvehjem de draad op en na veel experimenten ontdekte deze man nicotinezuur, oftewel niacine waarmee duizenden mensen genazen van pellagra en bij vele andere de ziekte kon worden voorkomen.[2]

Wat pellagra is? Pellagra is een ziekte die komt door een tekort aan vitamine B3 (of aan tryptofaan). In 1771 bedacht Francesco Frapoli de naam al van deze ziekte. Pellagra is namelijk afgeleid van het Italiaanse pelle agra (d.w.z. scherpe of ruwe huid), dus zo lang bestaat die ziekte al. In het verleden kwam deze ziekte vaak voor in zelfs epidemische vorm. Epidemisch? Ja, alleen al in de staat South Caroline stierven er 30.000 mensen aan in het jaar 1912, een sterftepercentage van zo’n 40%. Meestal was de oorzaak of chronisch alcoholisme of slechte voeding (grotendeels mais) of een combinatie van beiden. Van oudsher werd pellagra beschreven met de vier ‘D’s’: diarree, dermatitis (huidontsteking), dementie en dood. Bij de symptomen kom ik erop terug.

Verrijkte granen

Als reactie op de problemen die een op graan gebaseerd dieet creëerden, besloot de regering in Amerika het wettelijk verplicht te maken om voortaan granen te gaan verrijken. Daarom zie je nu in veel boeken en diëten staan dat granen een geweldige voedselbron zijn voor niacine. De waarheid is dat ze dat van nature niet zijn, maar dat zijn gemaakt door verrijking. Dat geldt in ieder geval zeker voor niacine. Het probleem bij granen als bron voor niacine is namelijk dat de biologische beschikbaarheid erg laag is en derhalve is te verwaarlozen. De geschiedenis heeft namelijk laten zien dat samenlevingen waar men (soms noodgedwongen door de veepest of oorlog) moest switchen naar granen als mais, sorghum, tarwe of welke soort dan ook pellagra ontstond. Dit gebeurde zowel in India, Zuid-Afrika, Zuid-Europa en in de Verenigde Staten na de burgeroorlog. En die ellende was vervolgens weer de reden dat Goldberger het tekort aan niacine ontdekte bij veel te veel op graan gebaseerde diëten. Toen ze dat eenmaal wisten, besloten ze granen kunstmatig te gaan verrijken met vitamines, in het bijzonder B1 en B3. Voordat je nu denkt dat dit allemaal wel heel erg lang geleden speelde, heb ik even de ingrediënten van Kellog’s Cornflakes zoals die nu in de supermarkt staat, voor je opgezocht en hier letterlijk overgenomen.

INGREDIËNTEN: Maïs, gerstemoutextract, suiker, zout, niacine, ijzer, vitamine B6, riboflavine, thiamine, foliumzuur, vitamine D, vitamine B12. Vitaminen en mineralen: Niacine, ijzer, vitamine B6, riboflavine, thiamine, foliumzuur, vitamine D, vitamine B12. Bevat mogelijk gluten uit andere granen.

Zoals je ziet, staat dat goedje stijf van de synthetische vitamines. Anno 2025! Een en ander dus als een voortvloeisel uit de wettelijke (Amerikaanse) verplichting om granen te ‘verrijken’ met vitamines vanwege de ooit ontstane beriberi (B1) en pellagra (B3) door overmatige graanconsumptie. Veel mensen realiseren zich dat niet, maar zo’n 100 jaar later gebeurt dit dus nog steeds; waar en triest. Iets wat niet voldoende nutriënten biedt, gaan verrijken om het toch waardevol te maken. Inmiddels is de noodzaak voor deze flauwekul natuurlijk allang vervallen. En weten we dat juist granen (waaronder mais) tryptofaan binden.

Namen en vormen

De officiële naam van vitamine B3 is eigenlijk nicotinezuur. Maar omdat deze naam te veel deed denken aan nicotine uit tabak, heeft men deze vitamine de officiële naam niacine gegeven. Vitamine B3 is dus de overkoepelende term. Er zijn drie vormen (vitameren) van: nicotinezuur, nicotinamide (ook wel niacinamide genoemd) en nicotinamide-riboside. Planten en dieren maken de wateroplosbare vitamine B3 aan uit tryptofaan, een aminozuur. Bij het koken van voeding raak je gemakkelijk niacine kwijt als je het kookvocht verwijdert. Formeel past ook deze vitamine niet echt in het rijtje vitamines. Immers, iets is een vitamine als je het niet zelf kunt aanmaken. Met de kennis van nu weten we dat we sommige vitamines wel zelf kunnen aanmaken, maar in het verleden was die kennis er gewoon niet. Vandaar dat we vitamine D nog steeds een vitamine noemen (terwijl het zelfs niet eens een vitamine is) en we die zelf kunnen aanmaken door middel van zonlicht. In het geval van vitamine B3 kunnen we die ook zelf aanmaken uit het aminozuur tryptofaan. Er zijn tussen nicotinezuur en nicotinamide wel wat verschillen in werking. Zo verlaagt nicotinamide cholesterol niet, maar veroorzaakt daarentegen ook geen ‘flush’. Ik maak het onderscheid later wel duidelijker, voor zover de vorm relevant is. Anders schrijf ik gewoon niacine op.

Essentieel

Vitamine B3 is essentieel. Met andere woorden; als je er een tekort aan hebt, overleef je dit op termijn niet. Dat ‘essentiële’ betekent dat je echt aangewezen bent op voeding of supplementen. Toch is dit niet helemaal correct. Want je lichaam kan ook vitamine B3 maken uit tryptofaan, een aminozuur dat vooral in kalkoenvlees zit. Technisch gezien zouden we dus zelf B3 kunnen aanmaken, mits we maar over voldoende tryptofaan zouden beschikken. Het probleem met deze route is echter dat de conversie zeer inefficiënt is. Je hebt ongeveer 60 milligram tryptofaan nodig om één milligram niacine te krijgen. Daarbij komt nog dat veel mensen sowieso niet of onvoldoende tryptofaan binnenkrijgen door hun eenzijdige dieet (eet je wel eens kalkoen?) of door het gebruik van maagzuurremmers. Bovendien is de omzetting van tryptofaan in B3 een ingewikkelde en lange biochemische route waar je B6, B2 en ijzer voor nodig hebt. Dus als je het alleen van de tryptofaanroute moet hebben, is de kans op een tekort heel groot. En dan laat ik vegetariërs en veganisten nog buiten beschouwing, want die lopen nog grotere risico’s vanwege tekorten aan eiwitten in het algemeen en tryptofaan in het bijzonder. Dus daarom beschouwen we vitamine B3 echt als essentieel omdat we er niet genoeg van kunnen aanmaken.

2. Bronnen van vitamine B3

De belangrijkste leveranciers van vitamine B3 zijn dierlijke producten. Ik som de volgende producten op:

• Vlees (kip, kalkoen, rundvlees, lam) en dan met name orgaanvlees;
• Vis (zalm, tonijn, garnalen, sardientjes);
• Eieren;
• Groenten (champignons, asperges, zoete aardappel);
• Pitten & zaden (zonnebloempitten, sesamzaad);
• Noten (amandelen, pinda’s).

Onthoud dat de beste manier om voedingsstoffen binnen te krijgen, goede voeding is. Het probleem in de wereld van vandaag is dat het meeste voedsel dat we eten vervuild is met antibiotica, besmet met pesticiden (die werken als antibiotica). Daarnaast is het eten vaak niet biologisch. Blijf in ieder geval weg van fastfood, junkfood en kant-en-klare maaltijden en ga gewoon terug naar aardappels-groente-vlees of buitenlands eten in dezelfde verhouding en je komt al een heel eind. Op een zak andijvie staat geen ingrediëntendeclaratie!

3. Functies van vitamine B3

Het is natuurlijk ondoenlijk om alle functies van vitamine B3 op te schrijven. Er schijnen er meer dan vierhonderd te zijn, maar dat zeggen we met de kennis van nu. Het zouden er zomaar honderden meer kunnen zijn, want we weten niet wat we niet weten. Ik beperk me tot de meest bekende.

Doorbloeding weefsels

Niacine verbetert de doorbloeding van weefsels, met name van de huid. Als je ooit een hoge dosering niacine hebt gebruikt (> 250 mg per dosis), dan zou je een flush hebben kunnen ervaren. Een flush start bij de kruin op je hoofd en het trekt als het ware langs je hoofd naar beneden. Het geeft een tintelend gevoel en je gezicht wordt er erg rood van. Net alsof je een tijd in de vrieskou hebt gewandeld en je in een warm huis komt. Sommige mensen denken bij zo’n flush dat ze een allergische reactie hebben opgelopen of iets dergelijks. Die flush trekt verder naar beneden en veroorzaakt dezelfde rode en soms jeukende huid op je schouders, borst, rug en verder naar beneden. Het lijkt een beetje op een ‘opvlieger’. Zo’n flush is zeker niet gevaarlijk; hooguit wat ongemakkelijk. Sommige mensen doen dit regelmatig en bij voorkeur thuis om de doorbloeding van hun huid een ‘boost’ te geven. Niets mis mee. Terzijde: niacinamide heeft dat effect niet, maar is daarentegen ook minder effectief dan natuurlijke niacine.

Energieproductie

Vitamine B3 helpt je om koolhydraten, vetten en eiwitten af te breken en die vervolgens om te zetten in ATP. ATP is wat je lichaam gebruikt als energie. Zonder vitamine B3 is het heel moeilijk om energie uit je voeding te halen. Ik kom ze weleens tegen; mensen die voldoende eten en toch moe zijn. Dat zou dus zomaar kunnen liggen aan verkeerde voeding waar de vitamine B3 uit verdwenen is. Het is voor je lichaam gewoon heel moeilijk is om koolhydraten, vetten en eiwitten moleculair af te breken zonder maagzuur en zonder vitamines en mineralen. Voor de echte ‘nerds’ onder de lezers: dit heeft te maken met co-enzym NAD (nicotine-adenine-nucloteïde) dat een cruciale rol speelt in de celbiologie.

Bescherming tegen oxidatie

Niacine beschermt ook je DNA en kan het zelfs repareren. Er is een mechanisme dat te maken heeft met het bestrijden van oxidatieve schade. De hoofdrol wordt vervuld door glutathion, de moeder der oxidanten. Glutathion is te koop als supplement. Dat geldt ook voor N-acetyl-cysteïne, een ander aminozuur dat kan worden omgezet in glutathion. In jargon noemen we NAC een ‘voorloper’ van glutathion. Maar normaal gesproken kan je lichaam van gebruikt glutathion (geoxideerd glutathion) nieuw glutathion maken. Voor dit recyclingproces heb je selenium en vitamine B2 en vitamine B3 nodig. Zo zie je opnieuw dat al die B-vitamines min of meer samenwerken en dat het suppleren van één B-vitamine terughoudend moet worden gedaan. In ieder geval kun je dus stellen dat zonder B2 en B3 je geen glutathion kunt maken, dat weer cruciaal is voor de bescherming van je DNA en RNA. Oftewel; de bescherming van je cellen. Daarnaast stimuleert vitamine B3 je immuuncellen; een tekort leidt dus tot ontstekingen. In dat kader kom je dan ook het kenmerk van B3 tegen dat het ontstekingen van aderen reduceert. Niet onbelangrijk voor iedereen die bang is voor of bekend met plaquevorming.

Gezonde huid

Als je ooit bent gediagnosticeerd met dermatitis, grote kans dat je die huidproblemen door een tekort aan niacine hebt opgelopen. Ik stipte eerder al pellagra aan. Je weet inmiddels dat één van de symptomen van die ziekte dermatitis is. Dan heb je nog geen pellagra, maar dat is de voorbode ervan. De huid is dan vaak ontstoken in het gebied waar je normaal gesproken sokken of handschoenen draagt. Je hebt dus soort ‘ontstekingssokken of -wanten’ aan, visueel gezien. De ontstekingen zijn vaak scherp belijnd en eindigen waar echte sokken of wanten eindigen. Het spiegelbeeld van het bovenstaande is dus dat je niacine nodig hebt voor een gezonde huid en dat een tekort zich manifesteert aan handen en voeten. Terzijde: niet altijd zitten de huidontstekingen aan handen en voeten. Je kunt ze ook op je borst, in je nek of op je buik hebben. Het gaat in de kern om ontstekingen van de huid. Waar dan ook.

Gezond spijsverteringskanaal

Niacine speelt een belangrijke rol bij een gezonde spijsvertering. Inmiddels weet je dat een van de vier kenmerken van pellagra ‘diarree’ is, het spiegelbeeld van normaal werkende darmen. Vitamine B3 helpt namelijk bij het genereren van de energie die de cellen in het maagdarmkanaal helpt. Immers, die cellen moeten zelf ook energie hebben om te presteren. Overbodig om uit te leggen dat (chronische) diarree malabsorptie veroorzaakt. Je lichaam neemt geen enkele voedingsstof meer op. Dat geldt wel in het bijzonder voor mensen met coeliakie. Die hebben vaak chronisch diarree en derhalve malabsorptie. Dus nemen ze ook geen vitamine B3 meer op en wordt het probleem nog groter. Zo kom je ook in een vicieuze cirkel terecht, zelfs al ben je gestopt met het eten van gluten. De boodschap is in ieder geval: als je chronisch diarree hebt, laat dan je vitamine B3-waarden onderzoeken. Want anders gaat het van kwaad tot erger.

Gezond cholesterol

We weten ook dat niacine cholesterol reguleert. Dat geldt overigens niet voor nicotinamide! Als er één onderwerp controversieel is, dan is het wel cholesterol. Want is er een verband tussen cholesterol en hart- en vaatziekten? Nee. Zo’n 50% van de mensen met een eerste hartinfarct heeft geen afwijkende cholesterolwaarden. Het is een van de grootste mythes in de gezondheidszorg tot op de dag van vandaag. Maar mocht je nu in de stress schieten van een arts die begint over een te hoog LDL, neem dan vitamine B3 in. Het is eigenlijk zo dat niacine in bepaalde vormen als medicijn op de markt is gebracht om cholesterol te verlagen. En inderdaad, het verlaagt zowel LDL (het zogenaamde ‘slechte’ cholesterol) als VLDL (very low density lipoproteïne) alsmede triglyceriden (de hoeveelheid vet in je bloedbaan). Daarnaast kan het juist je ‘goede ‘cholesterol verhogen. Dat is toch een droom voor iedere dokter?[3] Want statines verlagen vooral LDL en VLDL, maar hebben niet echt invloed op je HDL of triglyceriden (vetten in je bloedbaan). Je zou toch zeggen: laat mensen dan vitamine B3 slikken in plaats van die vreselijke statines met al die bijwerkingen.[4] Want je moet wel meer dan 1000 mg vitamine B3 per dag innemen voordat je het risico loopt om je lever te beschadigen. Maar mijn persoonlijke mening op basis van alles wat ik gezien en gelezen heb over cholesterol; maak je er niet druk om, tenzij je diabetes hebt of al een hartinfarct hebt gehad. Het is gewoon ‘foute wetenschap’! Voor triglyceriden ligt dat iets genuanceerder. Als je triglyceriden hoog zijn, remmen die de afscheiding van groeihormoon. Daarom hebben mensen die zwaarlijvig zijn en hoge triglycerideniveaus hebben, veel moeite met sporten omdat hun spieren afbreken. Ze proberen te oefenen, maar ze maken geen groeihormoon aan dat hen zal helpen om te genezen en te herstellen van die oefening. Probeer je totale triglyceriden beneden de 75 te krijgen. Hoe je aan te hoge triglyceriden komt? Simpel: door te veel koolhydraten die je lever converteert in vet en elders naar het lichaam worden getransporteerd. Dus beperk die koolhydraten drastisch bij te veel vet in je bloed. Is er dan helemaal geen relatie met cholesterol en hart- en vaatziekten. Ja, maar dan gaat het over lipoproteïne A. Het valt buiten het bestek van deze blog, maar als je wilt weten of je een verhoogd risico op hart- en vaatziekten hebt (vaak familiair), dan zit hem dat in deze vorm van lipoproteïne, die voornamelijk door genetische factoren wordt bepaald en niet door je dieet of levensstijl. Laat vooral die vorm monitoren als je uit een familie komt met hart- en vaatziekten. LP(a); onthoud die! En dan samen met homocysteïne, C-reactiefproteïne (CRP), je triglycerideniveaus, je insuline, je Hba1C (bloedsuiker) en vitamine D. Dan word je een stuk wijzer, dan dat ongenuanceerde gepraat over ‘een te hoog LDL’.

Gezonde zenuwen

Er zijn uitgebreide studies over niacine in de hersenen en het zenuwstelsel. Niacine speelt een rol in meer dan vierhonderd reacties, voor zover we weten. Veel daarvan zijn neuro protectief. Die wetenschap is te danken aan een briljant psychiater, Abram Hoffer. Hij ontdekte dat door hoge doses niacine te gebruiken bij patiënten met schizofrenie velen van hen aanzienlijk verbeterden. Dus hij veronderstelde dat er een stof in de hersenen van schizofrenen zat met de naam adrenochroom waar zij te veel van zouden produceren. Adrenochroom is de geoxideerde vorm van adrenaline (epinifrine). Hij veronderstelde ook dat vitamine B3 en vitamine C zouden helpen om dat agressieve adrenochroom te verminderen. Want adrenochroom is een hallucinogeen, een stof die verandering teweegbrengt in het waarnemen, denken en voelen. Daarom gebruikte Hoffer bij veel van zijn patiënten vitamine B3 en C in hoge doses met als resultaat dat hun hallucinaties verminderden en hun geestelijke gezondheid verbeterde. Inmiddels weten we dat mensen met schizofrenie vaak een genetische afwijking hebben met de naam NAPRT1 waardoor ze een tekort hebben aan een enzym dat niacine omzet.[5] Wat in ieder geval duidelijk is, is dat vitamine B3 cruciaal is om je hersenen te beschermen, niet alleen in ernstige gevallen als schizofrenie, maar ook bijvoorbeeld bij de ziekte van Huntington, dementie, Alzheimer of multiple sclerose.

Gezonde lever

Vitamine B3 is ook nodig om je lever gezond te houden. Het helpt niet alleen om een vette lever (door te veel koolhydraten) te voorkomen, maar is ook helpend bij een ontstoken lever of een lever die zelfs littekenweefsel heeft. Zoals je weet, begint deze levercirrose eerst met leverfibrose. Zowel bij fibrose als bij cirrose is er sprake van littekenweefsel in de lever, maar levercirrose is te beschouwen als het eindstadium. Is fibrose soms nog omkeerbaar als de grondoorzaak wordt weggenomen, bij cirrose is dat te laat. Maar wat is nu de link met buitensporig alcoholgebruik, leverschade en vitamine B3? Dat is niet ingewikkeld; alcohol vernietigt c.q. verbruikt grote hoeveelheden vitamine B3. Daardoor raakt je lever in eerste instantie vervet (kan ook door te veel koolhydraten) en je creëert zelf een gemis aan vitamine B3 die je weer nodig hebt om vet uit je lever te verwijderen.[6] Sommige vitamine B3 wordt namelijk in je lever uit tryptofaan gemetaboliseerd. Dus bijt je met overmatig alcoholgebruik in je eigen staart door een tekort aan vitamine B3 te creëren.

Nu je de belangrijkste functies weet, kun je in ieder geval de conclusie trekken dat niacine essentieel is, maar daarmee heb ik slechts een fractie van de werkelijkheid beschreven. Een snelle zoektocht in Pubmed (de databank met wetenschappelijke medische onderzoeken) leverde mij namelijk al 19.907 resultaten op waarin over niacine wordt gerapporteerd.  

4. Oorzaken van een tekort aan vitamine B3

Laten we nu eens kijken naar de oorzaken van een tekort aan niacine. Zoals je inmiddels wel uit andere blogs weet, zijn een gezond dieet met dierlijke producten, voldoende maagzuur (en dus geen gebruik van ‘maagbeschermers’) en gezonde darmen noodzakelijke voorwaarden voor voldoende inname en opname van welke voedingsstof dan ook. En dus ook van niacine, want dat wordt voornamelijk in de dunne darm opgenomen. Ik laat het in deze blog verder rusten. Mocht je met dit soort problemen te maken hebben, pak die dan eerst aan. Of lees de blogs over darmproblemen.

Alcoholisme

Alcoholisme is één van de grootste probleemveroorzakers van een tekort aan niacine.[7] Alcohol kan ook maagklachten veroorzaken. Door overmatig alcoholgebruik verbruik je dus een vitamine die je juist nodig hebt om de integriteit van je maag-darmkanaal te bewaren, zoals je bij de functies van B3 hebt kunnen lezen. Vervolgens voeg je met alcohol ook nog een toxine toe die het maag-darmkanaal zelf beschadigt en zo is de cirkel rond. Door alcoholisme krijg je alcohol-geïnduceerde malabsorptie. Ben je dus verslaafd aan een overmaat aan alcohol en heb je darmklachten…? Dan weet je waardoor dit komt en wat je te doen staat.[8]

Medicijngebruik

Er zijn een aantal verschillende geneesmiddelen die een vitamine B3-tekort kunnen veroorzaken. Ja, ik weet het; medicijnen zijn soms noodzakelijk, maar ik weet inmiddels zeker dat chronisch gebruik van medicijnen vaak niet noodzakelijk is. Hier komt de opsomming van medicijnen die een tekort aan niacine kunnen veroorzaken:

• Antibiotica;
• Isoniazide (bij tuberculose);
• Maagzuurremmers (ten onrechte maagbeschermers genoemd);
• Anticonceptiva;
• Medicijnen die je oestrogeen beïnvloeden, zoals synthetische hormonen (en sommige anticonceptiva dus).

Ik licht er een paar toe.

Pillen die iets met je oestrogeen doen zoals ‘de pil’ of hormoonpillen putten niet alleen B3 uit, maar doen dat ook met vitamine B2, B6, magnesium en zink. Zou dat de reden zijn dat veel meer vrouwen dan mannen worstelen met allerlei problemen rondom de spijsvertering, psychische gesteldheid en allerlei andere gezondheidsproblemen? Je hoeft het mij niet uit te leggen waarom je keuzes maakt voor bepaalde voorbehoedsmiddelen of hormoontherapieën. Ik ben de laatste die je daardoor wil veroordelen. Alleen, wees je vooral bewust van de consequenties en compenseer deze als je bij je keuze blijft. En let dan met name of je de symptomen uit de volgende paragraaf herkent. Het minste dat je dan kunt doen bij bovenstaand medicijngebruik, is om de gevolgen te compenseren door het slikken van een vitamine B-complex.

Een ander voorbeeld. Als je met darmproblemen naar de dokter gaat, zullen artsen je vaak een antibioticum willen voorschrijven. ‘O, je zult wel een buikgriepje hebben’ al dan niet veroorzaakt door een virus of bacterie. Een betere dokter zal eerst je CRP prikken, maar als je arts klakkeloos een antibioticakuur voorschrijft, moet je echt opletten. En laat antibiotica weer een tekort aan niacine veroorzaken (nodig voor je darmen), nog los van de schade aan je microbioom. Zeker, antibiotica kunnen acute problemen oplossen. Als je een acute, fulminante infectie hebt die je bloedbaan zal binnendringen en je zal doden als je niets doet, neem dan het antibioticum. Maar ga daarna alstublieft werken aan je weerstand, leefstijl, dieet en wat dies meer zij.

Hetzelfde geldt voor angst. Veel artsen zullen psychofarmaca voorschrijven en soms zullen ze bij angst, depressie of stemmingswisselingen oestrogeen gebruiken bij vrouwen, met name bij menstruele stemmingswisselingen of in de postmenopauzale periode. Ik zou er zeer terughoudend mee omgaan, vooral omdat medicijnen alleen acute en geen chronische problemen oplossen maar die veeleer verergeren.

Neem nu maagzuur. Als je last hebt van brandend maagzuur omdat je slecht eet, omdat je stress hebt of omdat je te weinig maagzuur hebt, weet je dat er geen rechtvaardiging is om maagzuurremmers in te nemen, want je zult je gewoon slecht blijven voelen omdat je slecht eet en je zult door die maagzuurremmers meer problemen veroorzaken. Op korte termijn heb je verlichting, maar structureel doe je er niets aan. Jaren later manifesteren de gevolgen zich: neuropathie, spierproblemen, hartritmestoornissen, afgenomen weerstand, psychische problemen, dementie en wat we nog niet weten. Ik schrijf het maar gewoon kernachtig op: medicijnen verbergen alleen de symptomen en geven je een vals gevoel van veiligheid. Als je je gezondheid terug wilt, moet je proactief actie ondernemen om deze dingen te begrijpen, jezelf te laten informeren en dan met je dokter het goede gesprek voeren.

Overige oorzaken

De meest genoemde reden is wel een dieet dat uit sterk bewerkte voeding bestaat met een groot aandeel van mais en suiker of een veganistisch dieet. En zoals al eerder genoemd; slechte darmen. Ben je dus een fervente wijndrinker en heb je bovenstaande symptomen, wees dan alert op vitamine B3-tekort. Want het onderscheid tussen encefalopathie (diffuse hersenschade), ziekte van Wernicke en het syndroom van Korsakov (gevolg van onbehandelde Wernicke) en B1- of B3-tekort is voor een arts soms lastig te onderkennen. Tenslotte noem ik ook nog leverziekten als gevolg van alcoholmisbruik en koolhydraten, maar dat verband heb ik eerder toegelicht.

5. Symptomen van een tekort aan vitamine B3

Laat ik het concreter maken en symptomen opsommen die te maken hebben met een tekort aan vitamine B3. Je zou dat pre-pellagrasymptomen kunnen noemen, want als je echt pellagra hebt, hoop ik dat ze dat tijdig in het ziekenhuis onderkennen. Pellagra is namelijk het vergevorderde eindstadium van de ziekte en resulteert in de dood. Maar voordat het zover is, heb je al talloze symptomen gemist. Welke zijn dat dan?

• Zwakte en vermoeidheid (ook al zijn dit ‘vage’ klachten);
• Slaapstoornissen;
• Haarverlies door haaruitval;
• Fotosensitiviteit (een overdreven gevoeligheid voor licht zodat je altijd een zonnebril wilt dragen);
• Gevoeligheid van de huid voor zonlicht;
• Indigestie (gasvorming, opgeblazen gevoel, spijsverteringsproblemen);
• Gevoelloosheid, tintelingen of pijn in handen en voeten (ook door B2, B6, B11 en B12);
• Migraine of hoofdpijnen;
• Aften;
• Ontsteking van de tong, te zien aan een gezwollen en/of rode tong (kan ook komen door een tekort aan vitamine B2, B6, B12 en ijzer);
• Artritis;
• Angst, depressie en stemmingswisselingen;
• Driftbuien bij kinderen;
• Chronische diarree;
• Huidontstekingen en -problemen, waaronder acne, rosacea en zelfs psoriasis;
• Mentale verwarring (als voorloper van dementie).

Nee, de lijst met symptomen is niet limitatief. Zo zijn er mensen die last hebben van zenuwpijn (neuralgie), van abnormale, onaangename sensaties zoals tintelingen, branden, gevoelloosheid, jeuk of het gevoel dat er met spelden in je huid wordt geprikt (paresthesie). Soms zit die pijn vooral aan de zijkant en voorkant van het bovenbeen en betreft een gebied ter grootte van een handpalm. De reguliere medici hebben het dan over een meralgia paresthetica en zoeken de oorzaak in een beklemde zenuw in de lies.

Ook is er een relatie met dyskinesie. Wat dat is? Dat zijn onvrijwillige, willekeurige, schokkerige of kronkelende bewegingen van het gezicht, de tong, de kaak, de romp of de ledematen. We noemen het ook wel ‘tics’. Er is onderzoek dat deze problemen komen door een tekort aan niacine en mangaan.[9]

En hoe zit het nu met die slaapstoornissen? Je zou toch denken dat B3 voor meer energie zorgt en dus contraproductief werkt voor slaap!  Even een klein lesje biochemie. Slapen doe je door voldoende aanmaak van melatonine door de pijnappelklier in de hersenen. Je pijnappelklier maakt dit van serotonine, een neurotransmitter waarvan een tekort ook vaak aan psychische problemen ten grondslag ligt. Serotonine wordt gemaakt van tryptofaan, een aminozuur. Maar zoals je inmiddels weet, kun je tryptofaan ook gebruiken om vitamine B3 aan te maken, met behulp van vitamine B6. Zie je wat ik zie? Als je een tekort hebt aan vitamine B3, gaat je lichaam tryptofaan gebruiken om dat aan te maken. Daardoor krijg je tekorten aan serotonine en vervolgens melatonine. Dit is het verband tussen een tekort aan B3 en slaap. En als je bovendien een tekort aan vitamine B6 hebt, dan verloopt die omzetting verre van vlekkeloos en heb je zowel last van vermoeidheid (geen B3) als een slaapgebrek (door een tekort aan melatonine). Indrukwekkend toch hoe het lichaam in elkaar zit? Hier zit trouwens ook de link tussen psychische problemen en een tekort aan B-vitamines. Er valt overigens nog meer te schrijven over deze link, maar dat bewaar ik voor de blogs over voedingspsychiatrie.

Er zit een opbouw in de symptomen. Het begint meestal met (mentale) vermoeidheid en zwakte, dan darmproblemen, haarverlies en huidproblemen. Als je dan niets doet, wordt het van kwaad tot erger en kom je terecht bij chronische diarree, huidproblemen en vergeetachtigheid. Bij het symptoom ‘mentale verwarring’ kun je ook denken aan een delier.

6. Suppletie en doseringen

Stel dat je vermoedt dat je een tekort aan vitamine B3 hebt, wat kun je dan doen? Valt het te testen? En welke opties heb je voor suppletie?

Tests

Er zijn er meerdere test om je B3-status te controleren, maar sommige zijn behoorlijk complex. De beste test heet lymfocytenproliferatie. Dit is een geweldige manier om de interne celopslag van niacine te meten. Dit is de meest nauwkeurige manier om echt naar je niacinegehalte te kijken. Dus dit is wat ik zou aanbevelen als je met je dokter een test laat uitvoeren. En de veel gebruikte serumbloedtest dan? Geeft hooguit een indicatie, maar beter een indicatie dan niets. 

Vormen

Zoals je weet heb je niacine (nicotinezuur) en nicotinamide. Van de eerste krijg je bij een hoge dosering een ‘flush’ (door vasodilatatie) en van de laatstgenoemde niet. Zit er nu een verschil tussen beiden? Is de ene beter dan de andere? Ja, functionele artsen in Amerika geven de voorkeur aan normale niacine. Juist het feit dat het een ‘flush’ geeft, is een bewijs dat de werkzaamheid beter is dan die van nicotinamide (of niacinamide zoals het ook wel genoemd wordt). En dan is er ook nog een ‘timereleased’ variant; eentje met vertraagde afgifte waardoor je de flush voorkomt. Die is niet zo goed als de normale, omdat er een chemische substantie aan is toegevoegd die levertoxiciteit kan veroorzaken. Dat geldt ook voor zogenaamde niacine zonder flush; ook die is gemanipuleerd. 

Toch zie je dat bij een vette lever, schizofrenie en dyskinesie en het verlagen van triglyceriden niacine de voorkeur heeft. Bij huidproblemen, ontstekingen, artritis en angst werkt nicotinamide kennelijk beter.[10] Het is een kwestie van uitproberen, want beide vormen komen ook in de natuur voor.

Dosering

De Gezondheidsraad heeft de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor volwassen mannen gekoppeld aan de hoeveelheid calorieën die je binnenkrijgt. Ik heb ernaar gekeken en kan er geen 'touw aan vastknopen'. Sowieso weet ik al niet hoeveel megajoule ik vandaag heb gegeten, dus zo'n tabel en advies is praktisch waardeloos. Terzijde: ze hebben zelfs een advies voor mensen die niet weten of ze man of vrouw zijn. Ik lees: 'Trans, intersekse of binair? Lees jouw advies'. De EFSA is concreter; de aanvaardbare bovengrens van nicotinezuur is vastgesteld op 10 milligram voor volwassenen en die van nicotinamide op 900 milligram. Waarom? Omdat nicotinamide geen bloedvat-verwijdend effect heeft! Erg vreemd allemaal. Ik luister dan liever naar orthomoleculaire artsen die zeggen dat over het algemeen een dosering van tussen de 20 en 100 milligram voor de meeste mensen voldoende is.[11] Je hoeft niet naar doseringen van 250 tot 500 milligram te gaan die sommige mensen gebruiken, tenzij je specifieke therapeutische effecten beoogt, waaronder psychische.

Ik laat dit nu verder rusten, maar volsta hier met de opmerking dat alleen overmethyleerders baat kunnen hebben bij hoge doseringen niacine voor hun psychische gezondheid. De meeste mensen met psychische problemen zijn daarentegen juist ondermethyleerders. Of in iets andere woorden: mensen met hoge dopaminelevels hebben baat bij hoge doseringen; de anderen niet. Gespreide inname is wel aan te bevelen, aangezien we het hier over een wateroplosbare vitamine hebben. En een B-complex heeft de voorkeur boven een losse B-vitamine vanwege de onderlinge synergie. 

Disclaimer

Medische informatie wordt alleen verstrekt als informatiebron en mag niet worden gebruikt of vertrouwd voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. De informatie is niet bedoeld als patiëntenvoorlichting, creëert geen relatie tussen patiënt en orthomoleculair adviseur en mag niet worden gebruikt als vervanging voor professionele diagnose en behandeling. Raadpleeg uw zorgverlener voordat u beslissingen over uw gezondheid neemt of voor advies over een specifieke medische aandoening. INNR B.V. is niet aansprakelijk voor enige schade, verlies, letsel of aansprakelijkheid op welke manier dan ook geleden als gevolg van uw vertrouwen op de informatie uit dit document.