Productdossier: vitamine B2 (riboflavine)

Vitamine B2: gescheurde hielen, droge lippen, gescheurde mondhoeken, brandende voeten of migraine?

Kunnen gluten een tekort aan vitamine B2 veroorzaken? Moeten mensen met coeliakie zich zorgen maken over het aanvullen van vitamine B2 in hun dieet? Het simpele antwoord is ‘ja’, maar voordat we ingaan op het verband tussen glutengevoeligheid en vitamine B2-tekort, laten we eens kijken waarom B2 zo'n belangrijke voedingsstof is voor de gezondheid en het welzijn van je lichaam. De B-vitamines worden vaak in hun totaliteit besproken. En er wordt ons vaak verteld dat B-vitamines ons energie geven. Dat klopt zeker!  B-vitamines worden inderdaad door ons lichaam gebruikt om energie te maken. Maar B-vitamines doen veel meer dan dat. En elke B-vitamine verdient een aparte bespreking. Dus in deze blog ga ik het hebben over vitamine B2, ook wel bekend als riboflavine.

Nummering

Even terzijde. Wellicht vraag je je af hoe dat nu zit met die nummering van vitamines. Het antwoord is eenvoudig: de eerste vitamine die werd ontdekt, noemde men vitamine A. De tweede werd vitamine B, enzovoorts. Echter, na verloop van tijd kwam men erachter dat er meerdere B-vitamines waren (gelet op hun scheikundige structuur). Dus is men de nieuwe B-vitamines gaan nummeren. Thiamine werd B1, riboflavine B2, enzovoorts. Door het toenemen van meer inzicht in de werking van ons lichaam, wist men later weer dat wij sommige vitamines (deels) zelf kunnen maken. En de definitie van een vitamine is dat we die niet zelf kunnen maken. Daarom mis je in de opsomming B-vitamines bepaalde nummers, zoals B4 en B7 waarvan men eerst dacht dat we die ook niet zelf konden maken.

Ontdekking

Riboflavine (vitamine B2 dus) werd door Alexander Wynter Blyth in melk ontdekt in 1872. Pas in 1933 slaagde men erin om de stof te isoleren en een paar jaar later synthetisch na te maken.[1] Men noemde het riboflavine en die stof viel te karakteriseren als een gele kleurstof (‘flavine’ betekent ‘geel’). Deze wateroplosbare vitamine wordt ook wel eens lactoflavine genoemd. De stof komt van nature voor in vlees (met name in lever), vis, gevogelte, eieren, zuivelproducten, groene groenten (asperges en broccoli), paddenstoelen en amandelen. Gelukkig is de vitamine wel goed bestand tegen warmte, dus je verliest niets als je groene groenten kookt of vlees braadt. Als je dit zo leest, lijkt een tekort aan B2 niet zo snel voor de hand liggend. Maar dan moet je je wel realiseren dat je lichaam voortdurend riboflavine nodig heeft omdat het deze stof nauwelijks kan opslaan als reservevoorraad. De halfwaardetijd is ook nog eens ongeveer 48 uur, dus als je niet op tijd nieuwe riboflavine binnenkrijgt, heb je een tekort. Het verlaat het lichaam namelijk heel snel. Dat kan je ook zien aan je urine als je B2 hebt ingenomen; die wordt kanariegeel. Cynische artsen noemen het suppleren van vitamine B2 dan ook wel het maken van dure urine. Maar dat klopt niet; je lichaam loost alleen het overschot (geen opslagmogelijkheid) en doordat het een sterke kleurstof is, zie je dat direct aan je urine. Eigenlijk is die gele urine zelfs een heel goed signaal. Als je namelijk vitamine B2 inneemt, komt dat in je maag en darmen terecht. In je darmen wordt dit afgegeven aan je bloed en door je nieren er weer uitgefilterd. Ik zou me dan ook meer zorgen maken als er niets aan de kleur van je urine verandert, want dan is er iets met je darmen aan de hand.

Functies

Scheikundig gezien is riboflavine de grondstof voor riboflavine-5-fosfaat en vervolgens voor flavine-adenine-dinucleotide (FAD)en flavine mononucleotide (FMN); co-enzymen die onmisbaar zijn voor een goede celademhaling, stofwisseling en een normale groei en ontwikkeling. FAD is onmisbaar voor het transport van waterstof; een noodzakelijk onderdeel van de energieproductie in de mitochondriën. Een tekort aan riboflavine brengt de celstofwisseling in gevaar, waardoor je lichaam geen ATP (benzine voor je lichaam) kan maken. Het gevolg daarvan is dan weer moeheid. Als je dan ook nog weet dat riboflavine een cruciaal onderdeel is om rode bloedcellen te vormen, bijdraagt aan de effectiviteit van de ademhaling, een onderdeel is van de productie van antilichamen en noodzakelijk is voor de groei van gezonde huid, nagels en haren, dan kun je wel begrijpen dat een tekort funest kan zijn voor je algehele gezondheid. Tenslotte heeft riboflavine ook nog een rol in de regeling van de schildklieractiviteit.

Riboflavine speelt ook een belangrijke rol om van homocysteïne af te komen. Homocysteïne is een tussenproduct in de omzetting van het aminozuur methionine naar het aminozuur cysteïne. Voor deze omzetting zijn B-vitamines onmisbaar. Zij helpen namelijk om homocysteïne af te breken. En dat is wel hard nodig, omdat homocysteïne een giftige stof is voor je hart en hersenen. Homocysteïne ‘draagt bij’ aan migraine, hartaandoeningen, diabetes, kanker en osteoporose. Als je bij je huisarts je homocysteïnegehalte kan laten bepalen (en dat is eenvoudig te meten in je bloed), dan heb je een goede indicatie van je gezondheid of een mogelijk tekort aan B-vitamines. Ik wil het niet te ingewikkeld maken, maar je moet weten dat je, om homocysteïne af te breken, ook over een enzym met de ingewikkelde naam methyltetrahydrofolaatreductase moet beschikken. Voor de werking van dit enzym heb je B2, B12 en folaat nodig. En als je dan weet dat 35% van de mensen een genetisch defect heeft en foliumzuur niet kunnen omzetten in folaat….maar daarover meer bij vitamine B11. Voor de mensen die dit defect niet hebben, is B2 in ieder geval noodzakelijk om uiteindelijk zo snel mogelijk van homocysteïne af te komen.

Tekorten

Voeding

De eerste oorzaak van een gebrek aan B2 is het gebruik van bewerkte voeding en gluten. Gluten veroorzaken (gelukkig niet bij iedereen) darmbeschadigingen en ontstekingen in de darmen en dat leidt vervolgens weer tot slechte opname van voedingsstoffen vanuit de darmen (malabsorptie). Dit geldt dus zeker voor mensen met coeliakie, colitus ulcerosa en Ziekte van Crohn. Tekorten kunnen ook ontstaan door een gebrek aan maagzuur of andere problemen met de spijsvertering. Eigenlijk kun je deze lijn ook doortrekken naar een hoge inname van bewerkte voeding. Uit al deze voeding is riboflavine verdwenen. En, zoals al eerder gezegd, heb je B2 nodig om voeding om te zetten in energie. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht. Je eet bewerkte voeding zonder B2; je hebt B2 nodig om die bewerkte voeding om te zetten in energie. Maar je hebt net ‘waardeloze’ voeding ingenomen. Het gevolg laat zich raden: verzadigd maar zonder energie en wellicht zelfs zwaarlijvigheid. Het mechanisme erachter heeft te maken met waterstof. Riboflavine maakt de waterstof namelijk los van je voeding en transporteert dat naar de cel die dit vervolgens weer gebruikt voor het maken van energie (ATP). Neem je bijvoorbeeld glucose in (zetmeel of suiker) en je hebt niet voldoende B2, dan blijf je zitten met onafgebroken glucose dat vervolgens wordt opgeslagen als vet (in je lever).

Sporten

De tweede oorzaak is overmatige lichaamsbeweging waardoor je je lichaam ‘overtraint’ en onvoldoende rust krijgt. Dus het gaat hier niet om ‘gewoon’ sporten of de sportschool bezoeken, maar om excessief trainen. Wat het verband is? Excessief trainen van spieren verhoogt de behoefte aan voedingsstoffen enorm. Als je dit niet voldoende aanvult, loop je kans op een tekort aan riboflavine. En dan moet je weten dat riboflavine onmisbaar is om glutathion opnieuw te gebruiken (net als een oplaadbare batterij). Glutathion is de oxidant der oxidanten en cruciaal voor een goed werkend immuunsysteem. Denk daarbij aan de groei, de activiteit van het immuunsysteem en de aanmaak van antilichamen en interleukinen! Riboflavine werkt voor glutathion als de oplader werkt voor je mobiele telefoon. Tekort aan riboflavine? Tekort aan glutathion.

Schildklier

De derde oorzaak is hypothyreoïdie, een te langzaam werkende schildklier. Dit is een ingewikkeld verhaal, want hypothyreoïdie kan leiden tot een tekort aan B2, maar ook andersom; een tekort aan B2 leidt tot hypothyreoïde omdat B2 helpend is om jodium in je schildkliercellen te krijgen.

Stress

Een vierde oorzaak is (langdurige en forse) stress. Stress laat je bijnieren cortisol produceren. Als de stress maar lang genoeg aanhoudt, raken je bijnieren uitgeput; zij kunnen de benodigde hoeveelheid cortisol niet produceren. En hoge gehaltes cortisol putten vervolgens B-vitamines uit. Dus langdurige en forse stress leidt sowieso tot een tekort aan riboflavine.

Koffie en alcohol

Een vijfde oorzaak is gebruik van alcohol en koffie. Beide middelen werken als een diureticum (vochtafdrijvend). Door toegenomen urine-afscheiding verliezen we met name wateroplosbare vitamines als eerste. En zeker riboflavine, omdat we dat nauwelijks ‘op voorraad’ kunnen houden. Indirect werkt alcohol ook nog eens op de lever en de glutathionstatus. De toegenomen behoefte aan B2 om glutathion opnieuw te laten gebruiken, wordt zo op twee manieren gefrustreerd. Het lichaam heeft meer glutathion nodig door alcoholgebruik. En door ditzelfde gebruik plas je de benodigde B2 uit. Dat is dus het spreekwoordelijke ‘dweilen met de kraan open’.

Medicijnen

Een zesde oorzaak is medicijngebruik, met name wat we in de volksmond ‘plastabletten’ noemen. Sommige mensen slikken zo’n vochtafdrijvend middel als op zichzelf staand middel zoals furosemide (Lasix©) bij hartfalen en/of oedeem, maar de meeste mensen gebruiken dit (onbewust?) als onderdeel van een bloeddrukverlager. Ik heb het dan over middelen als hydrochloorthiazide, chloortalidon en indapamide; allemaal ingezet om de bloeddruk te verlagen. Met als bijkomend effect het verlies van calcium, magnesium, kalium, natrium, B1, B2, B6, B12 en Q10; allemaal nutriënten die je bloeddruk verlagen en die je juist door ‘plastabletten’ uit je lichaam verwijdert. Hoe merkwaardig kan het zijn: je bloeddruk verlagen met een medicijn dat je vervolgens berooft van natuurlijke stofjes die je bloeddruk verlagen! Gebruik je deze middelen, dan is het zeer aan te bevelen om regelmatig je elektrolytenstatus te laten controleren en supplementen te slikken. Maar nog beter; het gebruik gecontroleerd afbouwen! Ook tricyclische antidepressiva zoals clomipramine, amitriptyline en nortriptyline, anticonceptiepillen en antipsychotica verlagen de riboflavinestatus.

Symptomen van een tekort

Als je te weinig B2 hebt, dan treden mogelijk de volgende symptomen of ziektes op:

1. Migraine;
2. Pijnlijke keel zonder dat er sprake is van een keelontsteking;
3. Haarverlies en hoofdroos;
4. Lichtovergevoeligheid (fotosensitiviteit), met name voor zonlicht dat weer leidt tot huiduitslag;
5. Jeukende, branderige, bloeddoorlopen of tranende ogen, glaucoom en staar;
6. Problemen met je lippen en mond. Gebarsten lippen, gescheurde mondhoeken, zweren in je mond (aften), witte verkleuringen van het mondslijmvlies, een magenta-tong (paarse tong), allemaal orale symptomen van een gebrek aan B2 en andere B-vitamines;
7. Droge lippen die je voortdurend moet ‘invetten’ met lippenbalsem;
8. Een vette huid in de inkeping tussen je wangen en neusvleugels;
9. Vermoeidheid door een gebrekkige energieproductie;
10. Obesitas, omdat je lichaam voeding niet kan omzetten in energie en opslaat als vet;
11. Huidontstekingen, seborroïsch eczeem (met name tussen de neus en de bovenlip en in de wenkbrauwen);
12. Anale problemen, zoals aambeien, kloofjes, zweertjes en fistels rond de anus;
13. Groeiachterstand bij baby’s (door een gebrekkige energievoorziening);
14. Botverlies (osteoporose) of botbreuken;
15. Bepaalde vormen van kanker door een gebrek aan glutathion;
16. Zwangerschapshypertensie, pre-eclampsie en HELPP-syndroom (niet alleen door een gebrek aan vitamine B2, maar ook door een gebrek aan magnesium);
17. Bloedarmoede (door een tekort aan aanmaak rode bloedcellen);
18. Diabetes;
19. Depressie;
20. Hoge bloeddruk;
21. Onvruchtbaarheid;
22. Allergieën, omdat B2 helpt om histamineniveaus te normaliseren;
23. Immuunproblemen door een gebrek aan gerecyclede glutathion;
24. Brandende voeten.

Suppletie

De beste vorm van riboflavine is uiteraard voeding. Maar als je voedingspatroon tekort schiet, je voeding verarmd is of je eet veel bewerkte voeding, dan kun je een tekort oplopen. Een te lage inname door voeding kan nog worden versterkt door bovengenoemde oorzaken: medicijngebruik en met name ‘plaspillen’, stress, alcohol, koffie, intensief sporten en schildklierproblemen. Zo’n tekort kun je opheffen met supplementen en daarvoor worden synthetische en natuurlijke vormen van riboflavine gebruikt. Helaas kan je op de verpakkingen vaak niet zien om welke vorm het gaat. De meeste riboflavine wordt geproduceerd door BASF, DSM en twee grote bedrijven in China. Ze gebruiken daarvoor bacteriën die ze laten fermenteren onder bepaalde omstandigheden en met hulpstoffen. Aan het einde van dit productieproces ontstaat riboflavine.[2] Helaas zijn die bacteriestammen wel genetisch gemodificeerd en de hulpstoffen niet altijd zo onschuldig. Meer dan 70% van de totale hoeveelheid riboflavine wordt gebruikt als toevoegingsmiddel voor diervoeding, (80% kwaliteit); de overige 30% wordt gebruikt in de voedingsindustrie voor specifieke voedingsdoeleinden; het wordt bijvoorbeeld toegevoegd aan bewerkte voedingsmiddelen op basis van granen, babyvoeding voor zuigelingen en jonge kinderen, en zuigelingenvoeding en opvolgzuigelingenvoeding; als kleurstof voor levensmiddelen (riboflavine en riboflavine-50-fosfaat), onder de nummers E 101 en E-101; in de geneeskunde en diergeneeskunde als een farmacologisch werkzame stof voor de behandeling van ziekten en als toegelaten kleurstof in cosmetische producten. Ook wordt riboflavine in synthetische vorm gemaakt. Dat vindt je bijvoorbeeld terug in supplementen onder de naam (natrium-)riboflavine-5’-fosfaat. En inderdaad is deze vorm de actieve vorm van vitamine B2, zoals het lichaam dit omzet. Toch is deze goed opneembare vorm niet handig om in te nemen. Wat nog al eens wordt vergeten, is dat het lichaam zelf goed in staat is om de balans tussen inactieve en actieve vormen te regelen. Het aanbieden van een actieve vorm van vitamines (zien we ook bij B6) kan daarentegen leiden tot serieuze gezondheidsschade, mede omdat er maar een slag geslagen wordt naar doseringen. Ik pleit er dan ook altijd voor om weg te blijven bij zogenaamde beter opneembare vormen en je gewoon te houden aan de wetmatigheden van de natuur. Dus of je gebruikt riboflavine in de vorm zoals die voorkomt in de natuur (en dus ook in extracten uit de natuur) of je neemt het niet. De dagelijkse behoefte aan vitamine B2 is ongeveer 30-50 mg/dag; de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van het Voedingscentrum (ca. 1,5 mg) is gebaseerd op oud onderzoek en helpt hoogstens om een gebreksziekte te voorkomen. Er is geen toxische bovengrens bekend. Tenslotte: slik vitamine B2 altijd in een complex met vitamine B1, B6, B11 en B12; ze versterken elkaar.

Disclaimer

Medische informatie wordt alleen verstrekt als informatiebron en mag niet worden gebruikt of vertrouwd voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. De informatie is niet bedoeld als patiëntenvoorlichting, creëert geen relatie tussen patiënt en orthomoleculair adviseur en mag niet worden gebruikt als vervanging voor professionele diagnose en behandeling. Raadpleeg uw zorgverlener voordat u beslissingen over uw gezondheid neemt of voor advies over een specifieke medische aandoening. INNR B.V. is niet aansprakelijk voor enige schade, verlies, letsel of aansprakelijkheid op welke manier dan ook geleden als gevolg van uw vertrouwen op de informatie uit dit document.

 

 

[1] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23183293/

[2] https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fbioe.2020.570828/full