Aandoening: ziekte van Raynaud

Je zult het maar hebben: ziekte van Raynaud

De ziekte van Raynaud of het fenomeen/syndroom van Raynaud is een aandoening waarbij kleine slagaders (arteriolen), meestal in de vingers en tenen, zich sterker samentrekken bij blootstelling aan kou. Het gevolg is dat mensen met deze ziekte witte (en later blauwe) vingers en tenen krijgen als ze aan kou worden blootgesteld. De aandoening kan op termijn leiden tot huidafwijkingen en pijnlijke kloven en zweertjes. Waarom praat men de ene keer over de ziekte en de andere keer over ‘het fenomeen’ of ‘het syndroom’? Dat is inderdaad wat verwarrend. Ik ga het je in deze blog allemaal uitleggen aan de hand van de volgende vragen:

1. Wat is Raynaud?
2. Wat is de reguliere aanpak?
3. Wat is volgens orthomoleculairen de oorzaak?
4. Wat is de orthomoleculaire aanpak?

 

1. Wat is Raynaud?

Raynaud is in ieder geval een ziekte van je slagadertjes (arteriolen) die ervoor zorgt dat deze zich extreem (lang) samentrekken, waardoor je eerst witte vingers en/of tenen krijgt die na verloop van tijd zelfs blauw kunnen worden, omdat er geen bloedtoevoer meer is. Het was de Franse arts Maurice Raynaud (1834-1881) die de ziekte in 1862 voor het eerst beschreef; vandaar de naam van deze ziekte. De woorden ‘ziekte van’, het ‘syndroom van’ en ‘het fenomeen van’ worden allen gebruikt voor dezelfde symptomen: witte vingers en/of tenen, puntje van je neus en soms zelfs tepels. Toch zijn deze drie namen niet hetzelfde. Ik zal dat eerst even uitleggen.

De ziekte van Raynaud noemt men in Engelstalig gebied primaire Raynaud en is een op zichzelf staande ziekte van de vaten. De oorzaak is idiopathisch oftewel zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak. De secundaire vorm van Raynaud valt uiteen in het ‘fenomeen van Raynaud’ wat meestal samenvalt met andere systeemziektes en ‘het syndroom’ dat vaak gekoppeld is aan andere gebeurtenissen. Het laatste onderscheid maakt het er niet echt overzichtelijker op, dus ik schrijf gewoon Raynaud op als het niet belangrijk is voor de inhoud en als het onderscheid wel relevant is, schrijf ik over primaire of secundaire Raynaud. Ik kan het ook zo zeggen: primaire Raynaud is een op zichzelf staande ziekte. Secundaire Raynaud is een gevolg van een andere ziekte. In de medische handboeken valt Raynaud onder de groep ‘functionele perifere vaatziekten’. Naast Raynaud treffen we in die categorie ook acrocyanose en erytromelalgie aan. En met name acrocyanose lijkt veel op Raynaud. Terzijde: wintertenen of winterhanden zijn niet hetzelfde als Raynaud. Bij wintertenen en -handen treden pijnlijke, rode zwellingen op en dat is bij Raynaud niet het geval. Ook gevoelloze vingers of tenen door kou is niet hetzelfde als Raynaud. Bij Raynaud is er namelijk altijd sprake van een extreme verkleuring door een verstoorde bloedtoevoer. 

Primaire Raynaud

Opvallend is dat primaire Raynaud veel vaker voorkomt dan secundaire en dat de primaire vorm zo’n 60-90% vrouwen treft tussen de 15 en 40 jaar. Het vóórkomen van de ziekte is ongeveer tussen de 3 en 20% bij vrouwen en tussen de 3 en 14% bij mannen. Meestal manifesteert de ziekte zich dus al op jonge leeftijd. Er zijn wat risicofactoren om de ziekte te krijgen:

• Vrouwelijk geslacht;
• Jonge leeftijd;
• Familieleden met Raynaud;
• Niet van Afrikaanse afkomst.

De oorzaak van primaire Raynaud is dus onbekend. Elke prikkel die het sympathische zenuwstelsel stimuleert, vooral blootstelling aan kou maar ook sterke emoties (!), kan de slagaders doen samentrekken waardoor een aanval van Raynaud wordt uitgelokt. Onthoud dat het samentrekken van slagadertjes bij blootstelling aan kou een normaal verschijnsel is. Immers, zo houden we de warmte in ons lichaam. Het onderscheid tussen Raynaud en een normale reactie is de mate waarin de aderen dichtknijpen (veel dieper in het weefsel) en de duur. Het is dus een overdreven reactie van het lichaam die leidt tot een overdreven constrictie van de vaten.

Secundaire Raynaud

Bij secundaire Raynaud is er altijd een verband met een andere ziekte. Deze vorm is te wijten aan een onderliggende aandoening. Ik heb het dan over sclerodermie (een aandoening van het bindweefsel en de meest voorkomende onderliggende kwaal in relatie tot Raynaud), lupus of SLE, Sjögren, reumatoïde artritis, cryoglobulinemie, paraneoplastisch syndroom (bijwerking van kanker elders in het lichaam), POEMS-syndroom, thoracic outlet syndroom (TOS), diabetes, hepatitis of een te langzaam werkende schildklier (hypothyreoïdie). Tenslotte noem ik nog een rijtje vaatproblemen: atherosclerose (slagaderverkalking), vasculitis, embolie en tromboangiitis obliterans (ziekte van Buerger). Daarnaast kunnen bepaalde medicijnen of stimulerende stoffen secundaire Raynaud veroorzaken. Ik noem de volgende:

• Nicotine;
• Cocaïne;
• Interferonen (ontstekingsremmers);
• Sympathicomimetica, zoals salbutamol;
• Ergotamines (bij migraine);
• Bleomycine (cytostatische antibiotica);
• Cisplatine (cytostaticum);
• Bètablokkers (metoprolol, atenolol, enzovoorts).

Het gebruik van deze medicijnen kan tot secundaire Raynaud leiden. Sommige mensen hebben daarnaast last van andere afwijkingen die te maken hebben met het sterk samentrekken van slagaders, zoals migraine, variant angina pectoris en hoge bloeddruk in de longen. De samenhang tussen deze aandoeningen en (secundaire) Raynaud zegt in ieder geval iets over een mogelijk gemeenschappelijke oorzaak als het samentrekken van de slagaderen of een overactief sympathisch zenuwstelsel. En laat ook wel zien dat als je Raynaud hebt, je altijd naar je dokter moet gaan om te bepalen of je primaire of secundaire Raynaud hebt. Meestal gaat het ‘gelukkig’ over de primaire (en vooral vervelende) vorm, maar dan moet je de secundaire vorm en de onderliggende potentiële kwalen wel eerst uitsluiten.

Symptomen

De samentrekkingen in de kleine slagaders komen snel opzetten en kunnen enkele minuten tot uren aanhouden. Kou is daarvoor vaak de trigger, maar niet altijd. Ook een heftige emotionele gebeurtenis kan leiden tot samentrekken van de vaten. Door deze samentrekking wordt de bloedaanvoer gehinderd waardoor de vingers en/of tenen eerst wit (lijkwit) en daarna blauw kleuren, af en toe met een wat vlekkerig patroon. Soms worden delen of vingers getroffen of slechts één vinger of teen. De vingers en tenen zijn gewoonlijk niet pijnlijk, maar veroorzaken vaak gevoelloosheid, tintelingen, een ‘slapend’ of brandend gevoel. Na afloop kunnen de getroffen delen juist weer donkerder dan de niet getroffen delen zijn. De meest simpele remedie om de klachten op te heffen, is warmte. Bij patiënten met sclerodermie kunnen herhaalde aanvallen Raynaud leiden tot een gladde, strakke, glanzende huid die vervolgens resulteert in pijnlijke zweertjes op de toppen van vingers en tenen. Andere patiënten noemen echter wel pijn, zodra de bloedstroom weer op gang komt en het gevoel dat hun vingers gaan ontploffen. Op termijn kan Raynaud zich zelfs vertalen naar gangreen en dat is geen sinecure meer. Statistisch gezien lijkt secundaire Raynaud vaker tot ernstige complicaties te leiden, dan primaire. Primaire gaat vaak na het 40^e levensjaar over; secundaire niet.

Ogenschijnlijk lijkt Raynaud dus niet echt een ziekte, maar in nuchter Nederlands ‘koude handen waardoor het bloed eruit trekt.’ Toch is Raynaud meer dan ‘koude handen/voeten’ en zeker niet iets om ‘als een gegeven’ te accepteren. Er ligt namelijk iets aan ten grondslag wat meer verontrustend is en dat zijn die vaatproblemen. En daaronder: een probleem met je zenuwgestel. Of bij secundaire Raynaud: een andere ziekte. Eerst maar even kijken wat de reguliere medici eraan doen.

2. Wat is de reguliere aanpak?

De meest voor de hand liggende aanpak is om patiënten te adviseren zich beter te wapenen tegen de kou. Dat is logisch en ook niet schadelijk. Sommige patiënten krijgen echter ook Raynaud door opwinding/stress. Dan wordt wel eens een kalmerend middel voorgeschreven. Rookt de patiënt, dan wordt geadviseerd daarmee te stoppen omdat nicotine de bloedvaten doet samentrekken. Aangezien er een verband is tussen het samentrekken van vaten en Raynaud, zet men vaak calciumantagonisten in zoals amlodipine, nifedipine, diltiazem of verapamil. Ook zet men andere typen medicijnen tegen hoge bloeddruk in; zogenaamde alfablokkers. Een enkele arts wil het ook nog wel eens proberen met bloedverdunners, maar ook dat lost vaak niets op. Tenslotte worden ook fosfodi-esterase-remmers voorgeschreven die zorgen voor verwijding van vaten of medicijnen die gebruikt worden voor pulmonale hypertensie. Raakt de patiënt steeds verder geïnvalideerd, dan kan eventueel een zenuwblokkade worden overwogen of zelfs het doorsnijden van zenuwen (sympatectomie). Het effect is echter kortdurend; de schade blijvend. Overigens wordt dit alleen overwogen bij patiënten met primaire Raynaud. Bij secundaire Raynaud richt de aanpak zich op de onderliggende ziekte.

3. Wat is volgens orthomoleculairen de oorzaak?

Over de symptomen bestaat tussen regulieren en orthomoleculairen natuurlijk geen discussie: witte vingertoppen en/of tenen, soms zelfs het puntje van je neus en allemaal meestal na blootstelling aan kou als trigger. En de reden daarvoor is ook geen discussie: spasmen in je slagadertjes (arteriolen) waardoor de bloedstroom stagneert. Maar nu gaan de wegen wijken tussen beide partijen.

Volgens orthomoleculairen komt het probleem van primaire Raynaud namelijk in essentie neer op het onvermogen van het sympathisch zenuwstelsel om zich aan kou aan te passen. Het is dus in wezen een probleem van je zenuwstelsel dat (onder andere) de constrictie van je vaten aanstuurt. Eigenlijk is kou een vorm van lichamelijke stress en daarom zien orthomoleculairen Raynaud niet zozeer als een vaatziekte (= een gevolg), maar als een lichamelijk onvermogen om om te gaan met stress (waarvan kou er ook één is). Maar die spasmen in je vaten dan? Inderdaad, de slagaders klemmen in wezen hun gladde spieren vast in je vingers en tenen. Maar hoe worden die vaten aangestuurd? Precies, in je hoofd door het autonome zenuwstelsel. En dan noemen orthomoleculairen nog een reden: het slikken van anticonceptiva (‘de pil’). Die doet namelijk iets met je oestrogenen (beetje afhankelijk van de soort) en dat werkt primaire Raynaud in de hand.

Maar let op: als je secundaire Raynaud hebt en dus ook een onderliggende ziekte of een algeheel gevoel van koude, dan is er sowieso werk aan de winkel. Heb je koude handen en voeten, maar zonder de kenmerkende verkleuringen zoals omschreven, dan is er wellicht sprake van een te langzaam werkende schildklier, een slechte perifere bloedcirculatie of neuropathie. Het is dus zaak om eerst langs je huisarts te gaan om te kijken of je primaire Raynaud hebt (en je dus onderliggende oorzaken kunt uitsluiten) of juist niet. Want in het laatste geval moet je de echte oorzaak aanpakken om de gevolgen ervan (secundaire Raynaud) aan te pakken.

4. Wat is de orthomoleculaire aanpak?

In het algemeen geldt voor zover dit op jou van toepassing is: stop met roken omdat roken vaatvernauwend werkt en de spasmen daardoor nog verder toenemen. En natuurlijk is kou vermijden de meest voor de hand liggende optie, alhoewel dit niets verandert aan de onderliggende oorzaak. Daarnaast kan het eten van gember, goede kaneel en knoflook helpen. Ook wordt er gesproken over het nemen van ijsbaden waarin je twee minuten je handen of voeten stopt. En daarna weer in een warm bad. Overigens gelden deze tips vooral voor primaire Raynaud.

De volgende supplementen kunnen opmerkelijke verbeteringen laten zien bij met name primaire Raynaud:

Vitamine B1 (thiamine)

Deze vorm van vitamine tref je aan in een natuurlijk vitamine B-complex. In extreme gevallen kun je zelfs de synthetische vorm benfotiamine overwegen. Vitamine B1 helpt bij vrouwen ook om hun oestrogeen in balans te houden. Daarnaast kan vitamine B1 helpen omdat het autonome zenuwstelsel ondersteunt. En aangezien Raynaud een onvermogen van het autonome zenuwstelsel is om zich aan te passen aan de veranderde omstandigheden (meestal door een overactief sympathisch zenuwstelsel door stress), is het ook wel logisch dat vitamine B1 een onderdeel van de oplossing kan zijn. Lees de blog over thiamine er maar eens op na. 

Vitamine E

Vitamine E werkt zowel op je zenuwgestel als je perifere doorbloeding. Overtuig jezelf wel van een vorm die alle acht isomeren bevat. Alleen d(l)-alfa-tocoferol is niet zinvol om te slikken. Ik heb over deze bijzondere vitamine een aparte blog geschreven. Opvallend is dat deze vitamine ook wordt ingezet bij vaatproblemen, stollingsproblemen (tromboses en infarcten) en neuropathie.

Magnesium

Van magnesium is bekend dat het wordt gebruikt in meer dan 600 enzymatische reacties in het lichaam. Het wordt dan ook een (mijns inziens) terechte en goed onderbouwde rol toebedeeld in de algehele gezondheid. Geldt dat ook Raynaud? Ja, als je weet dat calcium over het algemeen zorgt voor spieraanspanning en magnesium voor ontspanning, dan snap je ook meteen waarom reguliere artsen bij hoge bloeddruk calciumantagonisten voorschrijven en daarmee impliciet het evenwicht tussen magnesium en calcium. Calciumantagonisten blokken calcium af, waardoor spieren meer ontspannen. Je kunt ook in het geval van Raynaud beter magnesium nemen, dan die irritante calciumblokkers, want die weten echt het verschil niet tussen een vaatspier, hartspier en blaasspier om maar wat te noemen. Magnesium kan dus indirect helpen om de vaten te laten ontspannen, maar is in het geval van Raynaud niet opgewassen tegen het signaal uit de hersenen dat ‘aanspannen’ zegt.

L-Citrulline & L-Arginine

Ik zet deze aminozuren maar even onder een gemeenschappelijke noemer. Ze hebben namelijk hetzelfde effect: ze maken stikstofoxide aan dat je vaten opent en verwijdt. In beginsel zit dit voldoende in je voeding (vlees, vis, noten, zaden en groenten). Echter, door de (overmatige) consumptie van bewerkte voeding zoals brood, koekjes, gebak, ontbijtgranen worden de gunstige effecten van de aminozuren citrulline en arginine weer tenietgedaan.

Inositolhexanicotinaat

Dit klinkt niet erg natuurlijk en dat is het ook niet. Het is een combinatie van inositol en nicotinezuur (vitamine B3). Volgens mijn Amerikaanse vakbroeders werkt dit middel omdat het helpt de adercirculatie te verbeteren die door kou wordt beïnvloed.

Gingko Biloba

Dit is een kruidensupplement dat de bloedsomloop kan helpen verbeteren. Er zijn echter geen specifieke onderzoeken gedaan naar gingko biloba in relatie tot Raynaud. Op zich is dat niet zo vreemd, want aan kruidensupplementen valt gewoon weinig te verdienen, dus wordt er ook geen wetenschappelijk onderzoek gefinancierd.

Vitamine D

Hoe noordelijker mensen wonen, hoe meer auto-immuunziektes. Dat duidt op een relatie met vitamine D. Ik heb er al heel wat over geschreven met de essentie: zorg voor een bloedspiegel van minimaal 125 nmol/l. En dan heb ik het niet alleen over Raynaud maar over tal van andere ziektes. Met name is dit relevant voor mensen die secundaire Raynaud hebben, omdat hier vaak een auto-immuunziekte aan ten grondslag ligt. Dus heb je secundaire Raynaud, zorg dan eerst dat je vitamine D op orde is.

Over oplossingen voor secundaire Raynaud kan ik in deze context niet veel schrijven. Immers, de onderliggende ziekte is het probleem en die moet je aanpakken om van de secundaire Raynaud af te komen. Dus dat betekent vele nieuwe blogs….

Disclaimer

Medische informatie wordt alleen verstrekt als informatiebron en mag niet worden gebruikt of vertrouwd voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. De informatie is niet bedoeld als patiëntenvoorlichting, creëert geen relatie tussen patiënt en orthomoleculair adviseur en mag niet worden gebruikt als vervanging voor professionele diagnose en behandeling. Raadpleeg uw zorgverlener voordat u beslissingen over uw gezondheid neemt of voor advies over een specifieke medische aandoening. INNR B.V. is niet aansprakelijk voor enige schade, verlies, letsel of aansprakelijkheid op welke manier dan ook geleden als gevolg van uw vertrouwen op de informatie uit dit document.