Je zult het maar hebben: zuurbranden.
Wie heeft er af en toe geen last van? Soms na het eten van bepaalde voeding of een combinatie van voeding en drank. Soms bij een stressvolle tijd in je leven. Maar eigenlijk voor iedereen een reden om er zo snel mogelijk wat aan te doen. Want zuurbranden zijn geen pretje en kunnen, als ze lang aanhouden, zelfs leiden tot serieuze gezondheidsschade. Dus grijpen we naar symptoom-bestrijdende pillen, vaak ten onrechte maagbeschermers genoemd. En jij grijpt er niet alleen naar: 2,5 miljoen Nederlanders doen dat voor korte of langere tijd (cijfers: 2011). Maar wat als je had geweten dat maagzuurremmers je netelroos kunnen bezorgen, je spijsvertering verstoren, je slechte nagels en dun haar kunnen geven, neurologische gewaarwordingen kunnen veroorzaken zoals tintelingen of een dood gevoel in je ledematen, je aan astma, artritis en andere auto-immuunziektes kunnen 'helpen' en een rood gezicht (Acne Rosacea), osteoporose, depressies of problemen met je lever en gal kunnen veroorzaken? Zou je dan nog zo enthousiast zijn om maagzuurremmers te slikken? Vergezocht? Lees maar verder…
Functies maagzuur
Laten we eerst eens kijken naar de functies van maagzuur. Want maagzuur heb je niet voor niets. Sterker nog; maagzuur is cruciaal voor je gezondheid! En hoe meer je ervan hebt en dus hoe lager de zuurgraad (pH) van je maag is, hoe beter het met je gaat. Je maag is namelijk zeer goed bestand tegen maagzuur dat ongeveer zo zuur is als zoutzuur. Zo zorgt maagzuur in de eerste plaats voor het afbreken van grote hoeveelheden voedsel in kleine brokstukjes die het lichaam kan gebruiken. Bijzonder eigenlijk dat een hele biefstuk door kauwen en maagzuur binnen een paar uur verandert in 'biefstuksoep'. Heb je dus te weinig maagzuur, dan kan je dus je eten niet goed verteren. Zo ‘sloopt’ maagzuur eiwitten in kleinere aminozuren. En alleen dankzij maagzuur halen we bepaalde vitamines uit onze voeding. Laten we ook de mineralen niet vergeten: zink, selenium, ijzer, calcium. Kortom, een tekort aan maagzuur zorgt voor een lichaam in ‘hongersnoodstand’ bij een overvloed aan voedsel. In de tweede plaats beschermt maagzuur tegen indringers, zoals bacteriën en parasieten. En daar krijgen we er elke dag meer van binnen dan we ons bewust zijn. In onze mond, slokdarm en darmen wonen meer dan 400 verschillende soorten microscopisch kleine beestjes. En onze maag zit daartussen als een bron van steriliteit, dankzij maagzuur. Het werkt twee kanten op: de maag doodt enerzijds de bacteriën via de slokdarmroute zodat ze niet in de darmen kunnen komen. En anderzijds kunnen darmbacteriën niet in de maag komen. Bij een pH van 3 of lager leven bacteriën niet langer dan vijftien minuten. Als je de productie van maagzuur dus voor langere tijd gaat remmen, belandt je in een 'waterval' van gezondheidsproblemen. Eerst zullen we uitleggen hoe het in een gezond lichaam werkt.
LES
Als je voeding doorslikt, komt het in je slokdarm terecht en belandt binnen 6-8 seconden in je maag. Velen hebben overigens het idee dat de slokdarm een ronde, open pijp is die de keel met de maag verbindt. Dat beeld klopt niet. De slokdarm kan je het beste vergelijken met een lekke fietsband. De wanden liggen tegen elkaar aan. Alleen bij het slikken opent de slokdarm even aan de bovenkant om zich vervolgens om de spijsbrij heen te snoeren en die met knijpbewegingen richting de maag te duwen. Onderaan je slokdarm zit een gespierde klep die een sfincter heet (in het Engels: LES of Lower Esophageal Sphincter). De LES ontspant als er voeding de maag in moet. Daarna gaat hij snel weer dicht om de kwetsbare slokdarm te beschermen. Doordat onze maag samentrekt, neemt de druk in de maag toe en onder andere daardoor sluit de LES weer. De maagwand bestaat uit zes soorten basistypen cellen:
- Pariëtale cellen: deze scheiden maagzuur (waterstofchloride of HCL) en intrinsieke factor af (nodig voor de opname van B12);
- Hoofdcellen: scheiden pepsinogeen af dat met behulp van maagzuur wordt omgezet in pepsine. Pepsine breekt eiwitten af;
- G-cellen: scheiden gastrine af. Gastrine is een regelend hormoon dat de hoeveelheid maagzuur uit de pariëtale cellen en pepsinogeen uit de hoofdcellen regelt. Gastrine stimuleert ook de samentrekking van de maagcellen en stimuleert de groei van het maagslijmvlies;
- Enterochromafinne cellen: scheiden histamine af als reactie op stimulatie door gastrine;
- Slijmcellen: scheiden slijm af;
- D-cellen: scheiden somatostatine af. Somatostatine is een hormoon dat de voedselbewerking in de maag afremt door de hoeveelheid gastrine te verlagen als de pH in de maag daalt.
De afscheiding van maagzuur wordt geregeld door drie stoffen: acetylcholine (neurotransmitter), gastrine en histamine. Ze zorgen, al dan niet direct, voor de productie van maagzuur. Door het maagzuur wordt de voedselbrij verder ‘gesloopt’ en verdwijnt uiteindelijk in de dunne darm.
GERD
Als de LES goed werkt, maakt het niet uit hoeveel maagzuur we in onze maag hebben. Werkt de klep niet goed, dan kan er dus maagzuur in de slokdarm komen; de bekende zuurbranden (reflux). Los van het feit dat dit erg onaangenaam is, is dit ook op langere termijn schadelijk. Want je slokdarm kan niet goed tegen het extreme zuur. Als je er niets aan doet, loop je het risico op refluxoesofagitis (een ontsteking van je slokdarm), een zweer in je slokdarm of een Barret-slokdarm. Een andere aandoening die je kunt krijgen door maagzuur in je slokdarm is gastro-oesofageale refluxziekte (GERD). GERD is op zichzelf geen echte ziekte, maar een syndroom dat bestaat uit een aantal symptomen: schade aan de slokdarmwand, milde tot ernstige ontstekingen van de slokdarm, brandend maagzuur, boeren, maagklachten, opgeblazen gevoel na het eten, gasvorming, een gevoel van vol zitten, soms gecombineerd met hoesten, overgeven, heesheid, piepende ademhaling of astma, moeite met slikken en een pijnlijke keel. Let op; er is pas sprake van GERD als je chronisch (!) last hebt van meerdere symptomen. Af en toe een zuurbrand is natuurlijk niet hetzelfde als ‘chronisch’.
Mythe
Je hebt nu gelezen wat de functies zijn van maagzuur, hoe je slokdarm en maag werken en hoe maagzuur gemaakt wordt. En dan komt het bekende verhaal: je hebt teveel maagzuur en daardoor krijg je zuurbranden. Dus moet je maagzuurremmers slikken, zodat de hoeveelheid zuur afneemt en je geen zuurbranden meer krijgt. Dat is de mythe die ons jarenlang verteld is. Inmiddels weten we dat kinderen van 11 jaar ongeveer 175 mg maagzuur per uur afscheiden. Als we de vijftig zijn gepasseerd, is daar nog maar 40% van over.[1] En hoe vaak hoor je kinderen klagen over zuurbranden? Dat is typisch iets voor oudere mensen. Maar hoe kan dat nu? Ouderen hebben minder maagzuur maar vaker zuurbranden. Er lijkt dus iets niet te kloppen met de opvatting dat een teveel aan maagzuur zuurbranden geeft. Slechts in zeldzame gevallen is er sprake van een teveel aan maagzuur, zoals bij het syndroom van Zollinger-Ellison. De meesten van ons hebben echter last van zuurbranden door te weinig (!) maagzuur. Dat klinkt in de oren van velen paradoxaal. Eerst maar even kijken wat mensen slikken om van zuurbranden af te komen.
Maagzuurremmers
Om verlost te worden van zuurbranden gebruikt menigeen zuurremmers. Die zijn er in drie soorten:
- Antacida: dat is een categorie zuurremmers met een base of een buffer die het maagzuur neutraliseren. Je neemt dus een sterk alkalisch (= basisch) middel in om het zuur te neutraliseren. De hoeveelheid maagzuur wordt er niet door beïnvloed; wel de pH. Feitelijk maak je dus van een zure substantie een neutrale. De belangrijkste bijwerking van antacida staat bekend als het melk-alkalisyndroom dat bestaat uit een teveel aan calcium in het bloed, een verhoogde pH van het bloed (alkalose) en, het belangrijkste, nierfalen. Sommige antacida bevatten aluminium; een stof waarvan men vermoedt (maar nog niet is bewezen) dat dit kan leiden tot dementie of Alzheimer. Voor de veiligheid kan je dit soort middelen dus maar beter vermijden. Deze middelen kan je meestal gewoon bij de drogist kopen. Bekende merknamen zijn Rennie©, Gaviscon©, Maalox©, enzovoorts;
- H2-receptorantagonisten: deze medicijnen verlagen de hoeveelheid maagzuur door het blokkeren van de werking van histamine. We praten hier over medicijnen met de namen Cimetidine en Famotidine. Ze worden met name ingezet voor nachtelijke zuurbranden. De bijwerkingen op lange termijn zijn dan ook niet gunstig. Sowieso wordt het totale maagdarmkanaal ernstig verstoord, treden er klachten op rondom ontlasting (obstipatie of diarree), maar de meest in het oog springende bijwerking is een verstoring van het metabolisme van de hormonen oestradiol (de sterkste van de oestrogenen) en testosteron (ook voor vrouwen belangrijk). Bij mannen kan dit leiden tot borstvorming en erectiele disfunctie. De indruk bestaat dat de populariteit van dit soort middelen tanende is sinds de introductie van protonpompremmers;
- Protonpompremmers: het mechanisme in de maagwand dat feitelijk maagzuur produceert staat bekend als de protonpomp. In feite leggen protonpompremmers dus de totale maagzuurproductie stil. De bekendste en sterkste protonpompremmers zijn Omeprazol© of Pantoprazol© en worden vaak op recept voorgeschreven. Anderen slikken Esomeprazol©, Nexium©, Lansoprazol©, Prezal©, Losec©, Losecosan©, Pedippi©, of Rabeprazol©. Naast de gevolgen van chronische zuuronderdrukking zijn de bekendste bijwerkingen diarree, huidreacties, hoofdpijn. Minder vaak voorkomende bijwerkingen zijn jicht, impotentie en borstvergroting.
Voor al deze middelen geldt dat ze zeer effectief zijn in het bestrijden van zuurbranden. Maar de kern van het probleem bij zuurbranden is niet (de hoeveelheid) maagzuur, maar een slecht werkende LES. Als de klep namelijk goed zou sluiten, zou er geen maagzuur in je slokdarm komen. Bovengenoemde middelen zijn dan ook echte (en effectieve) symptoombestrijders. De oplossing werkt, maar het doel wordt gemist. En de lange-termijn-gevolgen zijn niet al te best, zoals we al eerder schreven.
De echte oorzaak
De echte oorzaak van zuurbranden is dus een slecht functionerende sfincter. En laten zuurremmers daar nu precies niets aan doen! Je sfincter of LES kan sowieso van slag raken door het gebruik van cafeïne, nicotine en alcohol. Dus matigen of vermijden van die stoffen kan bijdragen aan het correct functioneren van je LES.
Daarnaast kan je LES slecht(er) werken door een scheurtje in je middenrif (hiatus hernia). Er wordt geschat dat wel 25% van de mensen boven de 50 jaar daar last van heeft, met name als men zwanger geweest is of last heeft van overgewicht. Jarenlang dacht men dat dit de voornaamste oorzaak van brandend maagzuur was, maar dat blijkt niet zo te zijn. Het is wel een factor die een rol kan spelen, maar menigeen loopt met zo’n scheurtje rond zonder ergens last van te hebben. Bij grote breuken ligt dit meer voor de hand en die zullen dan ook vaak operatief worden verholpen.
Soms werkt de LES niet goed door voedselallergieën of overgevoeligheid voor bepaald soort eten of drinken. Maar de meest voorkomende reden dat je LES niet goed werkt, komt door te weinig maagzuur! Te weinig? Ja, je leest het goed; te weinig maagzuur. Er is helaas geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan, want daarvoor wordt geen geld vrijgemaakt. Toch is de hypothese erg aannemelijk en de ervaringen ondersteunen het dat het als volgt werkt:
Je maag maakt te weinig maagzuur aan (al dan niet door het gebruik van zuurremmers). Daardoor stijgt de pH; je maag wordt minder zuur of zelfs basisch. En door een te hoge pH gaan de kleppen (of de weefsels er omheen) niet goed meer werken. Die kleppen (geldt ook voor de pylorus) werken alleen goed als er voldoende zuur in je maag zit. Dus als de pH daalt (dat betekent dus dat je maag zuurder wordt), gaan die kleppen weer goed werken. Zij ‘schrikken’ van de enorme zure substantie en daardoor knijpen ze direct dicht. Nogmaals, het is een hypothese dat het zo werkt, maar intussen hebben we al wat mensen van zuurbranden afgeholpen door hun maag aan te zuren.
Dat betekent in eerste instantie dat die zuurbranden weer terugkomen. Je sfincter weet niet meer hoe die moet reageren op maagzuur. Dus als je van een toestand van te weinig of geen maagzuur gaat, al dan niet door maagzuurremmers, dan krijg je eerst weer zuurbranden. Tot je sfincter de boodschap begrijpt en weer gaat werken. Je moet hier dus wel doorheen om uiteindelijk weer een goed werkende LES te krijgen. Maar je krijgt er erg veel voor terug.
Praktische aanpak
Je maag aanzuren kan je op verschillende manieren doen.[2] We geven de volgende mogelijkheden:
- Apple Cider Vinegar: vul een glas met water, voeg minimaal twee theelepels apple cider vinegar toe en drink dat op voordat je gaat eten. Dit is een langzame en milde manier van aanzuren. Je kunt het eventueel ook met wat citroensap en water doen;
- Betaïne HCL: dat is wat in Gastrolon van INNR zit, samen met extra pepsine. Met dit supplement maak je de maag sneller zuur en ook veel zuurder dan met apple cider vinegar of citroensap. Start met een halve tablet per maaltijd en bouw dit op tot je zuurbranden krijgt. Daarna de dosering nog verder opvoeren tot je LES gaat reageren. Daarna bouw je de dosering weer af totdat je weer zuurbranden krijgt. Tel er dan één tablet bij en je hebt je optimale dosering gevonden;
- Zout: zout is natriumchloride dat uiteenvalt in je maag. Daardoor kan je maag van de chloride waterstofchloride maken. De angst voor een te hoge bloeddruk door teveel zoutinname kun je beperken door meer kalium te eten (vooral in groenten). Zeezout of Hymalaya-zout heeft de voorkeur omdat hier ook nog mineralen in zitten;
- Probiotica: als je maagzuur weer op orde is, is het raadzaam om je darmen opnieuw te voorzien van goede darmbacteriën. Dit kan ook bijdragen aan het bestrijden of aanpakken van een depressie, maar valt buiten het onderwerp van deze blog.
Stress
We hebben nog één reden voor zuurbranden niet besproken en dat is stress. Daardoor kunnen ook jonge mensen last hebben van zuurbranden. De oorzaak is ook in dit geval niet de hoeveelheid maagzuur, maar een slecht werkende LES. Die LES wordt aangestuurd door het parasympatisch zenuwstelsel. De tegenhanger van het parasympatisch zenuwstelsel is het sympathisch zenuwstelsel. Als je veel stress hebt, slaapproblemen, een constante toestand van alertheid, dan staat je sympathisch zenuwstel op ‘aan’. Daardoor komt je parasympatisch zenuwstelsel (dat alles te maken heeft met rust en verteren) niet aan bod. Het gevolg laat zich raden: je lichaam komt niet toe aan rust en een goede spijsvertering, gaat minder maagzuur en spijsverteringsenzymen produceren en dan snap je gelijk waarom ook stress kan leiden tot zuurbranden. Te weinig maagzuur; slecht werkende LES. Maar ook de werking van je LES zelf komt door de onbalans in beide zenuwstelsels. De oplossing is natuurlijk stress reduceren, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Wat je in dit geval kan helpen, is het slikken van B-vitamines (bij voorkeur in een complex). Daardoor zouden je klachten weleens snel kunnen verdwijnen. Twijfel je of je zuurbranden door stress of juist door een gebrek aan maagzuur komen, begin dan eerst met het slikken van een B-complex en kijk of de LES daardoor goed gaat functioneren. Blijft verbetering uit na een paar weken, begin dan alsnog om je maag aan te zuren.
Tot slot
Deze blog is niet te beschouwen als een medisch advies. Twijfel je of je wel kunt stoppen met je medicijnen, neem dan contact op met je huisarts en bespreek dit. Daarnaast is het sowieso raadzaam om allerlei andere oorzaken van maagzuurproblemen uit te sluiten. Dit kan de huisarts prima voor je doen. En de meeste huisartsen zullen het toejuichen als je langdurig gebruik van maagzuurremmers wilt beëindigen, tenzij je een gezondheidsverleden hebt waardoor het gebruik van protonpompremmers noodzakelijk blijft. Tenslotte gaat deze blog niet over het kortdurend gebruik van maagzuurremmers. Als je NSAID’s slikt (Ibuprofen©, Naproxen© en dergelijke), wordt behandeld voor Helicobacter pylori, een verleden kent van maagzweren, zweren in de dunne darm of maagbloedingen, win dan medisch advies in voordat je besluit te stoppen met medicijnen en je maag aan te zuren. Weet je overigens waarom je een protonpompremmer moet slikken bij het gebruik van NSAID's? Omdat dit medicijnen zijn die de productie van prostaglandinen remmen. Die prostaglandines beschermen de maagwand tegen de zure maaginhoud. Door het innemen van deze medicijnen wordt weliswaar pijn en koorts gedempt, maar loop je een risico op beschadiging van de maagwand dat tot maagzweren en zelfs maagbloedingen kan leiden. Dit komt doordat ze ook de synthese van prostaglandines remmen die betrokken zijn bij de opbouw van het maagslijmvlies. En zonder prostaglandines geen bescherming tegen maagzuur. Dus dan maar maagzuur blokken met een protonpompremmer. Zo onschuldig zijn die NSAID's dus niet. Mocht je direct bij het innemen van welke vorm van zuur dan ook, direct irritatie en pijn in je maag krijgen, dan zou je wel eens gastritis of een maagzweer kunnen hebben. Ga dan sowieso direct naar je huisarts.
Disclaimer
Medische informatie wordt alleen verstrekt als informatiebron en mag niet worden gebruikt of vertrouwd voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. De informatie is niet bedoeld als patiëntenvoorlichting, creëert geen relatie tussen patiënt en orthomoleculair adviseur en mag niet worden gebruikt als vervanging voor professionele diagnose en behandeling. Raadpleeg uw zorgverlener voordat u beslissingen over uw gezondheid neemt of voor advies over een specifieke medische aandoening. INNR B.V. is niet aansprakelijk voor enige schade, verlies, letsel of aansprakelijkheid op welke manier dan ook geleden als gevolg van uw vertrouwen op de informatie uit dit document.
[1] K. Krentz et al, 1984 in: Hellemans J., Vantrappen G. eds in: Gastrointestinal Tract Disorders in the Elderly, p. 62-69. Edinburgh: Churchill Livingstone: 1984.